Arşiv Sorumlusu Olmak İçin Hangi Bölüm Okunmalı? Kariyer Rehberi 2025

Arşiv Sorumlusu Olmak İçin Hangi Bölüm Okunmalı?

Arşivcilik, günümüzün dijitalleşen dünyasında bile önemini koruyan, geçmişten günümüze ulaşan bilgi ve belgeleri düzenleyen, koruyan ve erişilebilir kılan bir meslektir. Kurumların hafızasını oluşturan arşivler, hem özel sektörde hem de kamu kurumlarında hayati bir role sahiptir. Peki, bu değerli mesleği icra etmek isteyenler hangi üniversite bölümlerini tercih etmelidir? Arşiv sorumlusu olmak için izlenmesi gereken akademik yol haritasını detaylı bir şekilde inceleyelim.

Arşivcilik Mesleğinin Temelleri ve Önemi

Arşiv sorumlusu, bir kurumun veya kuruluşun tüm kayıtlarını, belgelerini, fotoğraflarını, ses ve görüntü kayıtlarını sistematik bir şekilde toplayan, sınıflandıran, koruyan, bakımını yapan ve gerektiğinde araştırmacılara veya ilgili kişilere sunan profesyoneldir. Bu süreç, belgelerin kaybolmasını önlemek, bilgiye hızlı erişimi sağlamak, yasal gerekliliklere uyumu desteklemek ve tarihsel sürekliliği güvence altına almak açısından büyük önem taşır.

Arşivcilik, sadece belgeleri tozlu raflarda saklamak anlamına gelmez. Modern arşivcilik, dijitalleştirme tekniklerini, veri tabanı yönetimini, güvenlik protokollerini ve bilgi erişim sistemlerini de kapsar. Bu nedenle, arşiv sorumlusu olmak isteyenlerin hem geleneksel arşivleme prensiplerine hakim olması hem de güncel teknolojik gelişmeleri takip etmesi beklenir.

Arşiv Sorumlusu Olmak İçin Hangi Lisans Bölümleri Tercih Edilmeli?

Arşivcilik mesleğine yönelik doğrudan bir lisans bölümü bulunmasa da, bu alana en yakın ve en donanımlı adayları yetiştiren bölümler mevcuttur. Bu bölümler, arşivciliğin gerektirdiği bilgi yönetimi, tarih bilinci, analiz yeteneği ve teknoloji kullanımı gibi temel becerileri kazandırır.

1. Kütüphanecilik ve Bilgi Bilimleri (veya benzeri isimler: Bilgi ve Belge Yönetimi, Bilgi Yönetimi)

Arşivcilik mesleğine en doğrudan ve kapsamlı eğitimi veren bölüm şüphesiz Kütüphanecilik ve Bilgi Bilimleri'dir. Bu bölüm, bilgi kaynaklarının nasıl organize edileceği, yönetileceği, korunacağı ve erişilebilir hale getirileceği üzerine odaklanır. Ders içerikleri genellikle şunları kapsar:

• Arşivcilik Prensipleri ve Uygulamaları
• Belge Yönetimi ve Kayıt Süreçleri
• Kütüphanecilik Temelleri ve Bilgi Organizasyonu
• Bilgi Teknolojileri ve Veri Tabanı Yönetimi
• Dijital Arşivleme ve Koruma Teknikleri
• Bilgi Erişim Sistemleri ve Kullanıcı Hizmetleri
• Tarihsel Kaynaklar ve Metodoloji
• Yönetim Bilimi ve Organizasyon

Bu bölümden mezun olanlar, hem kütüphanecilik hem de arşivcilik alanlarında kariyer yapma potansiyeline sahip olurlar. Arşivcilik odaklı dersler, öğrencilere belgelerin yaşam döngüsünü anlama, sınıflandırma şemaları oluşturma, fiziksel ve dijital arşivlerin yönetimi gibi konularda derinlemesine bilgi sağlar.

2. Tarih Bölümü

Tarih bölümü, geçmiş olayları, belgeleri ve kaynakları inceleyerek derinlemesine bir tarih bilinci ve analitik düşünme yeteneği kazandırır. Arşivcilik, tarihsel belgelerin korunması ve erişilebilir kılınmasıyla doğrudan ilişkilidir. Tarih bölümü mezunları, belgelerin içeriğini anlama, kaynakları değerlendirme ve tarihi bağlamlarını kavrama konusunda güçlüdür.

Tarih bölümü dersleri genellikle şunları içerir:

• Genel Türk Tarihi, Osmanlı Tarihi, Yakınçağ Tarihi vb.
• Tarih Metodolojisi ve Kaynak İncelemesi
• Diplomatik (Belge Bilimi)
• Paleografi (Eski Yazı Bilimi)
• Arkeoloji ve Epigrafi
• Sosyal ve Kültürel Tarih

Tarih bölümü mezunları, arşivcilik alanında çalışmak istediklerinde, genellikle ek olarak arşivcilik ve belge yönetimi üzerine sertifika programlarına katılırlar veya Kütüphanecilik ve Bilgi Bilimleri gibi bölümlerde yüksek lisans yaparlar. Bu bölüm, özellikle tarihi arşivlerin yönetimi ve araştırmacıların ihtiyaçlarını karşılama konusunda önemli bir temel oluşturur.

3. Diğer İlgili Lisans Bölümleri

Bazı durumlarda, arşivcilik alanında kariyer yapmak isteyenler farklı disiplinlerden de gelebilirler. Bu bölümler, doğrudan arşivcilik eğitimi vermese de, belirli beceriler kazandırarak bu alana yönelmeyi mümkün kılabilir:

• Sosyoloji, Antropoloji: Toplumsal belgelerin ve kültürel mirasın anlaşılmasına katkı sağlar.
• Sanat Tarihi: Sanat eserlerinin ve görsel materyallerin arşivlenmesi ve korunması alanında uzmanlaşmaya olanak tanır.
• Mühendislik (Bilgisayar, Yazılım): Dijital arşivleme, veri tabanı yönetimi ve bilgi teknolojileri alanında güçlü bir altyapı sunar.
• Hukuk: Yasal belgelerin ve kayıtların yönetimi konusunda bilgi sahibi olmayı sağlar.
• İşletme Yönetimi: Kurumsal arşivlerin ve kayıtların yönetiminde organizasyonel beceriler kazandırır.

Bu bölümlerden mezun olanların, arşivcilik alanında çalışabilmek için genellikle ilgili yüksek lisans programlarına katılmaları veya sertifika programları ile yetkinliklerini artırmaları önerilir.

Arşiv Sorumlusu Olmak İçin Hangi Önlisans Bölümleri Tercih Edilmeli?

Arşivcilik alanında kariyer yapmak isteyenler için önlisans düzeyinde de bazı seçenekler bulunmaktadır. Bu programlar, daha çok pratik uygulamalara odaklanarak temel arşivleme ve belge yönetimi becerilerini kazandırmayı hedefler.

1. Arşivcilik ve Dokümantasyon (veya benzeri isimler: Arşiv Teknolojileri, Bilgi ve Belge Yönetimi)

Bu önlisans programları, doğrudan arşivcilik mesleğine yönelik temel bilgileri ve pratik becerileri öğretir. Ders içerikleri genellikle şunları kapsar:

• Arşivleme Teknikleri
• Belge Yönetimi Prensipleri
• Temel Bilgi Teknolojileri
• Sınıflandırma ve Kataloglama
• Fiziksel Arşiv Düzenlemesi
• Kısa Süreli ve Uzun Süreli Saklama Yöntemleri

Bu bölümden mezun olanlar, genellikle arşiv teknisyeni, arşiv yardımcısı veya belge kayıt uzmanı gibi pozisyonlarda çalışmaya başlayabilirler. Kariyerlerini ilerletmek isteyenler, lisans tamamlama programları ile lisans derecesi alabilirler.

2. Kütüphanecilik ve Bilgi Teknolojileri

Bu önlisans programı, kütüphanecilik ve bilgi yönetimi alanlarının kesişiminde yer alır ve dijitalleşen dünyada bilgiye erişim ve yönetim konularına odaklanır. Arşivcilikle ilgili temel prensipleri de içerebilir.

Çift Anadal ve Yandal Seçenekleri

Arşivcilik alanında daha donanımlı hale gelmek isteyen öğrenciler için çift anadal ve yandal programları önemli bir fırsattır. Örneğin:

• Tarih bölümü öğrencileri için: Kütüphanecilik ve Bilgi Bilimleri veya Bilgi ve Belge Yönetimi bölümlerinde yandal yapabilirler. Bu, hem tarihsel derinliklerini hem de bilgi yönetimi becerilerini birleştirmelerini sağlar.
• Kütüphanecilik ve Bilgi Bilimleri öğrencileri için: Tarih bölümünde yandal yaparak, arşivlerin içeriğini daha iyi anlama ve yorumlama yeteneği kazanabilirler.
• Bilgisayar Mühendisliği gibi teknik bölümlerden gelenler için: Bilgi ve Belge Yönetimi veya Arşivcilik ile ilgili sertifika programları veya yüksek lisanslar, dijital arşivleme ve veri yönetimi alanında uzmanlaşmalarını sağlayabilir.

Bu seçenekler, mezunların iş piyasasında daha rekabetçi olmalarını ve uzmanlık alanlarını genişletmelerini sağlar.

YKS Puan Türleri ve Tercih Süreci

Arşivcilik mesleğine yönelik bölümlerin tercihinde genellikle eşit ağırlık (EA) puan türü belirleyicidir. Kütüphanecilik ve Bilgi Bilimleri, Bilgi ve Belge Yönetimi gibi bölümlerin büyük çoğunluğu EA puan türü ile öğrenci almaktadır. Tarih bölümü ise sözel (SÖZ) puan türü ile öğrenci almaktadır.

Önlisans programları için ise YKS'nin ilgili puan türleri geçerlidir. Tercih yapmadan önce her üniversitenin güncel taban puanlarını ve kontenjanlarını YÖK Atlas gibi güvenilir kaynaklardan kontrol etmek önemlidir.

Önerilen Dersler ve Kazanılması Gereken Yetkinlikler

Hangi bölümden mezun olursanız olun, arşiv sorumlusu olmak için bazı temel dersleri almanız ve belirli yetkinlikleri kazanmanız gerekmektedir:

Önerilen Dersler (Bölüm Dışı da Olsa):

• Arşivcilik Temelleri
• Belge Yönetimi
• Bilgi Organizasyonu ve Sınıflandırma
• Dijitalleştirme ve Dijital Arşivleme
• Kayıt Yönetimi
• Veri Tabanı Yönetimi
• Tarih Metodolojisi
• Diplomatik ve Paleografi (Tarih kökenli olmayanlar için faydalı olabilir)
• Bilgi Teknolojileri ve Yazılımları
• Hukuk ve Mevzuat Bilgisi (Özellikle kamu arşivleri için)

Kazanılması Gereken Yetkinlikler:

• Detay Odaklılık: Belgelerin doğru sınıflandırılması ve korunması için titizlik gereklidir.
• Organizasyonel Beceriler: Büyük veri setlerini ve belgeleri sistematik bir şekilde düzenleyebilme.
• Analitik Düşünme: Belgelerin içeriğini anlama, analiz etme ve sınıflandırma şemaları oluşturma.
• Teknolojiye Yatkınlık: Arşivleme yazılımları, veri tabanları ve dijitalleştirme araçlarını kullanabilme.
• Araştırma Yeteneği: Belgelerden bilgi çıkarma ve araştırmacılara destek olma.
• İletişim Becerileri: Ekip üyeleri, yöneticiler ve araştırmacılarla etkili iletişim kurabilme.
• Problem Çözme: Arşivleme süreçlerinde karşılaşılan sorunlara çözüm üretebilme.
• Sabır ve Dikkat: Uzun süreli ve tekrarlayan görevlerde odaklanabilme.
• Gizlilik ve Güvenilirlik: Hassas bilgilerin korunması konusunda yüksek etik standartlara sahip olma.

Hazırlık Sınıfı ve İngilizce Gereksinimi

Birçok üniversitede Kütüphanecilik ve Bilgi Bilimleri, Bilgi ve Belge Yönetimi gibi bölümlerin eğitim dili İngilizce veya kısmen İngilizce olabilmektedir. Bu nedenle, bu bölümleri tercih eden öğrencilerin hazırlık sınıfı okuması veya yeterli düzeyde İngilizce bilgisine sahip olması gerekebilir. Tarih gibi bölümlerde ise İngilizce dersleri bulunsa da, hazırlık sınıfı zorunluluğu daha azdır. Ancak, uluslararası kaynaklara erişim ve akademik yayınları takip edebilmek için İngilizce bilgisi her zaman avantaj sağlar.

Yurtdışı Denkliği Hakkında Kısa Not

Türkiye'de Kütüphanecilik ve Bilgi Bilimleri, Bilgi ve Belge Yönetimi gibi alanlarda verilen lisans ve yüksek lisans dereceleri, uluslararası düzeyde genellikle tanınmaktadır. Ancak, yurtdışında çalışmayı veya eğitim görmeyi planlıyorsanız, ilgili ülkenin eğitim bakanlığı veya denklik kurumları ile iletişime geçerek diplomanızın denkliğini araştırmanız önemlidir. Bazı ülkelerde ek sınavlar veya ek dersler gerekebilir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Arşiv sorumlusu olmak için hangi üniversite bölümü en iyi seçenektir?
Arşivcilik mesleğine en doğrudan ve kapsamlı eğitimi veren bölüm Kütüphanecilik ve Bilgi Bilimleri veya Bilgi ve Belge Yönetimi'dir.

Tarih bölümü mezunları arşivci olabilir mi?
Evet, tarih bölümü mezunları arşivcilik alanında kariyer yapabilirler. Genellikle ek olarak arşivcilik ve belge yönetimi üzerine sertifika programlarına katılırlar veya yüksek lisans yaparlar.

Arşivcilik için hangi YKS puan türü gereklidir?
Çoğu Kütüphanecilik ve Bilgi Bilimleri, Bilgi ve Belge Yönetimi gibi bölümler için eşit ağırlık (EA) puan türü gereklidir. Tarih bölümü için ise sözel (SÖZ) puan türü geçerlidir.

Önlisans mezunları arşivci olabilir mi?
Evet, Arşivcilik ve Dokümantasyon gibi önlisans programlarından mezun olanlar arşiv teknisyeni veya yardımcısı gibi pozisyonlarda çalışabilirler. Lisans tamamlama ile kariyerlerini ilerletebilirler.

Arşivcilikte dijitalleşme ne kadar önemlidir?
Günümüzde dijitalleşme, arşivciliğin ayrılmaz bir parçasıdır. Dijital arşivleme, veri yönetimi ve dijitalleştirme teknikleri, modern arşiv sorumlusunun sahip olması gereken temel beceriler arasındadır.