Belirli Süreli İş Sözleşmesi Nedir? 2025 Güncel Rehber

Belirli Süreli İş Sözleşmesi Nedir? Kapsamlı Bir Rehber (2025 Güncel Bilgilerle)

Türkiye'deki iş hukuku, çalışanların haklarını ve işverenlerin yükümlülüklerini düzenleyen karmaşık bir yapıya sahiptir. Bu yapının temel taşlarından biri de iş sözleşmeleridir. İş sözleşmeleri, işçi ile işveren arasındaki çalışma ilişkisinin niteliğini belirler. Bu sözleşme türlerinden biri olan belirli süreli iş sözleşmesi, günümüzde birçok çalışan ve işveren tarafından merak edilen bir konudur. Özellikle kariyerinde esneklik arayanlar, proje bazlı çalışmak isteyenler veya geçici bir pozisyonda görev almayı düşünenler için belirli süreli iş sözleşmesi önemli bir seçenek olabilir.

Bu kapsamlı rehberde, belirli süreli iş sözleşmesinin ne olduğunu, hangi durumlarda kullanılabileceğini, yasal düzenlemelerini, avantajlarını ve dezavantajlarını 2025 yılı güncel bilgileri ışığında detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Amacımız, hem çalışanların hem de işverenlerin bu sözleşme türünü tam olarak anlamalarını sağlamak ve kariyer yolculuklarında bilinçli kararlar almalarına yardımcı olmaktır.

Belirli Süreli İş Sözleşmesi: Temel Tanım ve Amaç

Belirli süreli iş sözleşmesi, işçi ile işveren arasında, işin belirli bir sürede tamamlanacağı veya belirli bir koşulun gerçekleşmesine bağlı olarak sona ereceği öngörülen durumlarda akdedilen bir iş sözleşmesi türüdür. Bu sözleşme türünün temel amacı, iş ilişkisinin süresinin baştan itibaren belirli olmasıdır. Yani, sözleşmenin ne zaman sona ereceği veya hangi koşulun gerçekleşmesiyle sona ereceği önceden bellidir.

Türk Borçlar Kanunu'nun 435. maddesi, belirli süreli iş sözleşmesinin şartlarını ve geçerliliğini düzenler. Bu maddeye göre, belirli süreli iş sözleşmesi, ancak aşağıdaki durumlarda akdedilebilir:

• İşin niteliğinin belirli bir süreyi gerektirmesi (örneğin, mevsimlik işler, proje bazlı işler, inşaat işleri).
• İşverenin objektif bir nedeninin bulunması (örneğin, geçici iş yükü artışı, geçici bir pozisyonun doldurulması).
• Belirli bir işin tamamlanması veya belirli bir projenin bitmesi gibi koşullara bağlı olması.

Bu şartların dışına çıkılarak akdedilen belirli süreli iş sözleşmeleri, belirsiz süreli iş sözleşmesi olarak kabul edilir. Bu durum, iş hukuku açısından önemli sonuçlar doğurur.

Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Geçerlilik Şartları ve Yasal Düzenlemeler (2025)

Belirli süreli iş sözleşmesinin geçerli olabilmesi için bazı önemli şartlar bulunmaktadır. Bu şartlara uyulmaması halinde, sözleşme baştan itibaren belirsiz süreli kabul edilir ve bu da işçi lehine sonuçlar doğurur.

Yazılı Şekil Şartı

4857 sayılı İş Kanunu'nun 8. maddesi uyarınca, iş sözleşmelerinin yazılı yapılması zorunludur. Belirli süreli iş sözleşmeleri de bu kurala tabidir. Bu nedenle, belirli süreli iş sözleşmesinin geçerli olabilmesi için mutlaka yazılı olarak akdedilmesi gerekmektedir. Sözlü olarak yapılan belirli süreli iş sözleşmeleri, belirsiz süreli iş sözleşmesi olarak değerlendirilir.

Sözleşme Süresi ve Uzatma Sınırları

Belirli süreli iş sözleşmelerinde süre sınırlaması önemlidir. İş hukuku açısından, işverenin kötüye kullanımı önlemek amacıyla belirli süreli iş sözleşmelerinin süresi konusunda bazı kısıtlamalar getirilmiştir. Temel kural, belirli süreli iş sözleşmesinin, esaslı bir neden olmaksızın üst üste en fazla iki defa uzatılabileceğidir. Bu süre, ilk sözleşme süresiyle birlikte toplamda bir yılı geçemez. Ancak, aşağıdaki durumlar bu kuralın istisnasıdır:

• İşin niteliğinin gerektirmesi: Örneğin, bir inşaat projesinin tamamlanması için yapılan sözleşmeler, projenin süresine bağlı olarak daha uzun sürebilir.
• İşverenin objektif nedenleri: Geçici bir pozisyonun doldurulması veya mevsimlik işler gibi durumlarda, süre sınırlaması esnetilebilir.
• Belirli bir işin tamamlanması: Bir proje veya görevin tamamlanmasıyla sona eren sözleşmeler.

Önemli Not: İş Kanunu'nda yapılan güncellemelerle, belirli süreli iş sözleşmelerinin zincirleme olarak uzatılmasına ilişkin sınırların aşılması durumunda, sözleşmenin belirsiz süreli hale geleceği vurgulanmıştır. Bu nedenle, işverenlerin sözleşme sürelerini ve uzatma sayılarını dikkatle takip etmesi gerekmektedir.

Esaslı Neden Kavramı

Belirli süreli iş sözleşmesinin yapılabilmesi için kanunda belirtilen esaslı nedenlerin bulunması şarttır. Bu nedenler, işin niteliğinden veya işverenin objektif gerekçelerinden kaynaklanmalıdır. Örneğin:

• Mevsimlik İşler: Tarım, turizm gibi sektörlerde mevsimlik olarak yapılan işler için belirli süreli sözleşme yapılabilir.
• Proje Bazlı İşler: Belirli bir projenin tamamlanmasıyla sona erecek işler için.
• Geçici Görevlendirmeler: Bir çalışanın geçici olarak başka bir göreve atanması veya bir pozisyonun geçici olarak doldurulması.
• İşyerinin Mevcut Durumu: Örneğin, bir işyerinin kapanması veya yeniden yapılandırılması sürecinde yapılan geçici işler.

Esaslı nedenin bulunmadığı durumlarda, belirli süreli iş sözleşmesi yapılmış olsa bile, bu sözleşme belirsiz süreli iş sözleşmesi olarak kabul edilir.

Belirli Süreli İş Sözleşmesi ile Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi Arasındaki Farklar

Belirli süreli ve belirsiz süreli iş sözleşmeleri arasındaki temel farklar, sözleşmenin süresi, sona erme şekli ve işçi hakları açısından belirgindir.

Süre ve Sona Erme

• Belirli Süreli İş Sözleşmesi: Süresi baştan bellidir. Sözleşme süresi sona erdiğinde veya sözleşmede belirtilen koşul gerçekleştiğinde kendiliğinden sona erer.
• Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi: Süresi belirli değildir. İşçi veya işveren tarafından, ihbar önellerine uyularak veya tazminat ödenerek sona erdirilebilir.

Kıdem Tazminatı

Kıdem tazminatı, işçinin işyerindeki çalışma süresine göre hak kazandığı bir tazminattır. Bu konuda belirli süreli iş sözleşmelerinde önemli bir ayrım bulunmaktadır:

• Belirli Süreli İş Sözleşmesi: Eğer sözleşme, süresinin bitimiyle sona ermişse ve esaslı bir neden olmaksızın işveren tarafından feshedilmemişse, işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz. Ancak, sözleşme süresinden önce işveren tarafından esaslı bir neden olmaksızın feshedilirse veya işçi haklı bir nedenle feshederse, işçi kıdem tazminatına hak kazanabilir.
• Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi: İşçi, kıdem tazminatı koşullarını (en az 1 yıl çalışma süresi gibi) sağladığı takdirde, iş sözleşmesi sona erdiğinde kıdem tazminatına hak kazanır.

Bu ayrım, kariyer planlaması yaparken belirli süreli iş sözleşmelerinin potansiyel dezavantajlarından birini oluşturur.

İhbar Tazminatı

• Belirli Süreli İş Sözleşmesi: Sözleşme süresi sona erdiğinde kendiliğinden sona erdiği için, genellikle ihbar tazminatı söz konusu olmaz. Ancak, sözleşme süresi dolmadan, işveren tarafından esaslı bir neden olmaksızın feshedilirse, işçi ihbar tazminatına hak kazanabilir.
• Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi: İş sözleşmesinin feshi durumunda, ihbar önellerine uyulması veya bu önellerin parayla karşılanması (ihbar tazminatı) gereklidir.

Diğer Haklar

Her iki sözleşme türünde de işçinin genel hakları (ücret, izin, SGK primi, fazla mesai gibi) aynıdır. Ancak, sözleşmenin süresi ve sona erme şekli, bazı özel hakların (örneğin, iş güvencesi) kazanılmasında farklılıklar yaratabilir.

Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Avantajları

Belirli süreli iş sözleşmeleri, hem işverenler hem de çalışanlar için bazı önemli avantajlar sunabilir:

İşveren Açısından Avantajlar

• Esneklik: İşverenler, iş yükündeki geçici artışları veya projelerin gerektirdiği süreyi karşılamak için bu sözleşme türünü kullanabilirler.
• Maliyet Kontrolü: Belirli bir süre sonunda iş ilişkisinin sona ermesi, işverenin işten çıkarma maliyetlerini azaltmasına yardımcı olabilir.
• Deneme Süresi: Yeni bir çalışanın işe alımında, belirli süreli sözleşme bir tür deneme süresi olarak da kullanılabilir.
• Belirli Projeler: Kısa veya orta vadeli projeler için ideal bir çözüm sunar.

Çalışan Açısından Avantajlar

• Hızlı İşe Giriş: Özellikle iş arayanlar için, belirli süreli sözleşmeler daha hızlı işe girme fırsatı sunabilir.
• Kariyer Esnekliği: Farklı sektörlerde veya projelerde deneyim kazanmak isteyenler için iyi bir seçenektir. Kariyerinde yeni bir yön denemek isteyenler için riskleri azaltır.
• Proje Bazlı Çalışma Fırsatları: Belirli bir projede uzmanlaşmak veya proje bazlı çalışarak gelir elde etmek isteyenler için uygundur.
• Öğrenme ve Gelişim: Farklı iş ortamlarını ve çalışma şekillerini deneyimleyerek kişisel ve mesleki gelişimlerine katkı sağlayabilirler.
• Yarı Zamanlı veya Esnek Çalışma İmkanları: Bazı belirli süreli iş sözleşmeleri, yarı zamanlı veya esnek çalışma saatleri sunabilir.

Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Dezavantajları

Her sözleşme türünde olduğu gibi, belirli süreli iş sözleşmelerinin de bazı dezavantajları bulunmaktadır. Bunlar özellikle çalışanlar için daha belirgin olabilir:

Çalışan Açısından Dezavantajlar

• Kıdem Tazminatı Kaybı: Sözleşme süresi dolduğunda kendiliğinden sona eren sözleşmelerde, kıdem tazminatı hakkı genellikle kaybedilir. Bu, uzun vadeli kariyer planlaması yapanlar için önemli bir dezavantajdır.
• İş Güvencesi Eksikliği: Belirli bir sürenin sonunda iş ilişkisinin sona ermesi, çalışanlar için belirsizlik yaratır ve iş güvencesi hissini azaltır.
• Kariyer İlerlemesi Sınırlılığı: Sürekli olarak belirli süreli sözleşmelerle çalışmak, uzun vadede kariyer ilerlemesini ve terfi imkanlarını sınırlayabilir.
• Sosyal Güvenlik ve Finansal İstikrar: Sürekli sözleşme yenileme ihtiyacı, sosyal güvenlik ve finansal istikrar açısından riskler oluşturabilir.
• Eğitim ve Gelişim Yatırımları: İşverenler, belirli süreli çalışanlara uzun vadeli eğitim ve gelişim yatırımları yapmaktan kaçınabilirler.

İşveren Açısından Dezavantajlar

• Sürekli İşe Alım ve Eğitim Maliyetleri: Belirli süreli çalışanların sürekli olarak değişmesi, işe alım ve eğitim süreçlerinin tekrarlanmasına neden olabilir.
• Kurumsal Bağlılık Eksikliği: Çalışanların belirli bir süre sonra işten ayrılacak olması, kurumsal bağlılığı ve motivasyonu olumsuz etkileyebilir.
• Yasal Düzenlemelere Uygunluk Zorluğu: Belirli süreli iş sözleşmelerinin yasal şartlarına uymak, işverenler için ek bir yükümlülük getirebilir.

Pratik Örnekler ve Senaryolar

Belirli süreli iş sözleşmesinin ne zaman ve nasıl kullanıldığına dair pratik örnekler, konunun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır:

Senaryo 1: Mevsimlik Bir İş

Bir turizm beldesindeki otel, yaz sezonunda artan müşteri talebini karşılamak için ek personele ihtiyaç duyar. Bu durumda otel yönetimi, garson, mutfak çalışanı gibi pozisyonlar için belirli süreli iş sözleşmesi yapabilir. Sözleşme, turizm sezonunun bitiş tarihine kadar geçerli olur.

Senaryo 2: Proje Bazlı Bir İnşaat İşçisi

Bir inşaat firması, belirli bir konut projesini tamamlamak üzere işçi arıyor. Projenin tahmini bitiş süresi 18 aydır. Firma, inşaat işçileriyle bu proje süresince geçerli olacak belirli süreli iş sözleşmesi yapabilir. Proje tamamlandığında sözleşme kendiliğinden sona erer.

Senaryo 3: Geçici Bir Görevlendirme

Bir şirketteki bir çalışanın askerlik iznine ayrılması durumunda, yerine bakacak bir personel ihtiyacı doğar. Şirket, bu boşluğu doldurmak için geçici olarak başka birini belirli süreli iş sözleşmesi ile işe alabilir. Askerlik izninden dönen personel göreve başladığında, belirli süreli sözleşmeli çalışanın işi sona erer.

Senaryo 4: İş Yükü Artışı

Bir e-ticaret firması, yılbaşı indirim döneminde sipariş yoğunluğunu karşılamak için ek depolama personeline ihtiyaç duyar. Bu yoğunluk dönemi için 3 aylık belirli süreli iş sözleşmesi yapılabilir. Yoğunluk azaldığında sözleşme sona erer.

Belirli Süreli İş Sözleşmesi Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Hem işverenler hem de çalışanlar, belirli süreli iş sözleşmesi yaparken bazı önemli noktalara dikkat etmelidir:

İşverenler İçin

• Yasal Şartlara Uygunluk: Sözleşme yapmadan önce esaslı nedenin varlığını ve yasal düzenlemelere uygunluğu teyit edin.
• Yazılı Sözleşme: Mutlaka yazılı bir sözleşme yapın ve tüm şartları net bir şekilde belirtin.
• Süre Sınırlamalarına Dikkat: Sözleşme süresini ve uzatma sayılarını yasalara uygun olarak belirleyin.
• Şeffaflık: Çalışana sözleşmenin süresi ve sona erme koşulları hakkında net bilgi verin.

Çalışanlar İçin

• Sözleşmeyi Dikkatlice Okuyun: Sözleşmenin süresini, sona erme koşullarını, ücret ve diğer hakları dikkatlice inceleyin.
• Esaslı Nedenin Varlığını Sorgulayın: Eğer sözleşme süresi uzunsa veya uzatılma ihtimali varsa, esaslı nedenin varlığını sorgulayın.
• Kariyer Planlaması: Belirli süreli sözleşmelerin uzun vadeli kariyer hedeflerinizi nasıl etkileyeceğini düşünün. Kıdem tazminatı ve iş güvencesi gibi konuları göz önünde bulundurun.
• Haklarınızı Bilin: İş hukuku çerçevesinde sahip olduğunuz hakları öğrenin.
• Şüphe Durumunda Hukuki Destek Alın: Anlamadığınız veya emin olamadığınız konularda bir avukattan veya sendikadan destek alın.

Sonuç ve Öneriler

Belirli süreli iş sözleşmesi, iş dünyasında önemli bir yere sahip olan ve belirli durumlarda hem işverenler hem de çalışanlar için faydalı olabilen bir sözleşme türüdür. Ancak, bu sözleşme türünün getirdiği haklar ve yükümlülükler konusunda bilinçli olmak büyük önem taşır. Özellikle çalışanlar için, kıdem tazminatı ve iş güvencesi gibi konularda dezavantajlar yaratabileceği unutulmamalıdır.

Kariyerinde esneklik arayanlar, farklı projelerde deneyim kazanmak isteyenler veya geçici bir pozisyonda çalışmayı düşünenler için belirli süreli iş sözleşmesi iyi bir başlangıç noktası olabilir. Ancak, uzun vadeli kariyer hedefleri olanların, bu sözleşme türünün potansiyel dezavantajlarını göz önünde bulundurarak hareket etmeleri önerilir.

İşverenlerin ise, belirli süreli iş sözleşmelerini yasal düzenlemelere uygun olarak ve objektif nedenlere dayanarak kullanmaları, çalışanların haklarını gözetmeleri hem etik hem de yasal açıdan büyük önem taşır.

Önerilerimiz:

• Çalışanlar: Belirli süreli iş sözleşmesi yapmadan önce, sözleşmenin tüm maddelerini dikkatlice okuyun, haklarınızı öğrenin ve kariyer hedeflerinizle uyumunu değerlendirin.
• İşverenler: Belirli süreli iş sözleşmelerini kullanırken yasalara tam uyum sağlayın, çalışanlara karşı şeffaf olun ve adil bir çalışma ortamı sunun.
• Herkes İçin: İş hukuku alanındaki güncellemeleri takip etmek, haklarınızı ve yükümlülüklerinizi bilmek, kariyer yolculuğunuzda size büyük fayda sağlayacaktır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Belirli süreli iş sözleşmesi en fazla ne kadar sürebilir?

Esaslı bir neden olmaksızın, belirli süreli iş sözleşmeleri üst üste en fazla iki defa uzatılabilir ve toplam süre bir yılı geçemez. Ancak, işin niteliğinin gerektirmesi veya objektif nedenler bulunması halinde bu süre uzatılabilir.

2. Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan kıdem tazminatı alabilir mi?

Eğer belirli süreli iş sözleşmesi süresi sona erdiğinde kendiliğinden sona ermişse ve işveren tarafından haklı bir neden olmaksızın feshedilmemişse, işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz. Ancak, sözleşme süresi dolmadan işveren tarafından haklı bir neden olmaksızın feshedilirse veya işçi haklı bir nedenle feshederse, kıdem tazminatı hakkı doğabilir.

3. Belirli süreli iş sözleşmesi kaç kez uzatılabilir?

Temel kural, esaslı bir neden olmaksızın üst üste en fazla iki kez uzatılabilmesidir. Bu kuralın aşılması durumunda sözleşme belirsiz süreli hale gelir.

4. Belirli süreli iş sözleşmesi feshedilebilir mi?

Evet, belirli süreli iş sözleşmesi de feshedilebilir. Ancak, sözleşme süresi dolmadan feshedilmesi durumunda, fesih nedenine bağlı olarak ihbar tazminatı veya tazminat yükümlülükleri doğabilir.

5. Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışırken SGK primi ödenir mi?

Evet, belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışan tüm işçiler, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar gibi SGK primlerine tabidir. SGK primleri, işçinin ücretinden kesilerek işveren tarafından ilgili kuruma ödenir.

6. Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışırken yıllık izin hakkı var mıdır?

Evet, belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar da, belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar gibi yıllık ücretli izin hakkına sahiptir. Bu hak, çalışma süresine göre belirlenir.

7. Belirli süreli iş sözleşmesi, iş güvencesi sağlar mı?

Belirli süreli iş sözleşmeleri, süresi öngörülebilir olduğu için genellikle iş güvencesi sağlamaz. Sözleşme süresi sona erdiğinde iş ilişkisi kendiliğinden sona erer.

8. Belirli süreli iş sözleşmesi ile çalışmak kariyerime zarar verir mi?

Bu durum, kişinin kariyer hedeflerine ve çalışma şekline bağlıdır. Sürekli olarak belirli süreli sözleşmelerle çalışmak, uzun vadeli kariyer ilerlemesini ve iş güvencesini sınırlayabilir. Ancak, farklı alanlarda deneyim kazanmak isteyenler için faydalı olabilir.